ارکان اربعه: 

دانشمندان قدیم معتقد بودند که تمام موجودات از 4 رکن اصلی (خاک ، آب ، هوا ، آتش ) تشکیل شده اند و هر موجودی پس از تجزیه به این 4 رکن تبدیل می گرددو به عبارتی، طبیعت خاک سرد و خشک ، آب سرد و تر ، هوا سرد و تر و آتش گرم و خشک می باشد .

          این 4 رکن در بدن انسان نیز وجود دارند و بصورت 4 ماده سودا ، بلغم ،دم و صفرا ظهور می کنند و هر کدام از این 4 ماده « خلط » می گویند که در مجموع اخلاط اربعه نامیده می شوند . خون انسان از این 4 خلط تشکیل شده است . اگر خون انسان را در لیوانی قرار دهیم تا ته نشین شود به 4 لایه تقسیم می شود لایه بالایی زرد رنگ (صفرا)، لایه دوم قرمز رنگ (دم)، لایه سوم بی رنگ (بلغم) و لایه زیرین سیاه رنگ (سودا ) می باشد   .

اگر همه این اخلاط بطور متعادل در بدن وجود داشته باشند مزاج فرد متعادل است و چنین شخصی کمتر بیمار می شود و عمرطولانی بیشتری دارد که البته اینگونه انسانها - بویژه در عصر ما – کمتر یافت می شوند  . هدف از این بحث نشان دادن راههای نزدیک کردن مزاج افراد به مزاج معتدل می باشد

علت پدید آوردن بیماریها غلبه بیش از حد هر یک از این اخلاط در بدن یا در عضو خاصی است که به آن خلط غیر طبیعی می گویند

خصوصیات اخلات اربعه:

صفرا   :

سبک ترین جزء خون است مانند کف روی خون قرار می گیرد ، موجب تسهیل حرکت خون در عروق می شود زرد رنگ است ، باعث افزایش حرکت روده می شود ، ضد عفونت است موجب تیزی ذهن می شود تحرک آفرین است   .

مشخصات فرد صفراوی   :

لاغر اندام ، بدن گرم ، پوست خشک ، زبری پوست ، پرکار و فعال ، تمایل به سردی ها و ترشی ها ، رفتار تند و واکنش سریع ، کم خواب ، تحمل گرسنگی ، تمایل به هوای خشک ، زردی پوست و زبان و چشم ، تند بودن ضربان قلب و نبض ، حس برتری جویی و تسلط  

نشانه های غلبه صفرای غیر طبیعی  :

تشنگی و سوزش جگر ، تلخی دهان ، سردرد و درد شقیقه (جلوی سر) ، ترک خوردن پوست دست و پا ، خواب جنگ و ستیز و آتش و اشیاء زرد دیدن ، شوره سر ، تندخویی ، بهانه جویی ، زردی مدفوع ، خارش بدن ، استفراغ سبز و زرد ، حالت تهوع  

مضر برای صفراوی   :

چای ، قهوه ، سرخ کردنی ، سس و رب ، غذای چرب و پرحجم ، سیر و ادویه جات تند ، شیرینی قنادی ، آجیل شور ، بادمجان ، موز ، سمبوسه ، پیتزا ، همبرگر ، سوسیس ، گوشت قرمز ، نوشابه ، زیاده روی در مصرف گرمی ها ، توقف زیاد در گرمای آفتاب  

مفید برای صفراوی   :

مرکبات ، انار ، رب انار خانگی ، شاه توت ، خیار ، سیب ، گلابی ، آلبالو ، گیلاس ، آلو ، آب زرشک طبیعی ، هندوانه ، گرمک ، کدو خورشتی ، هویج ، روغن زیتون ، سوپ جو ، آلو بخارا، سبزیجات ، گشنیز ، لیموترش تازه ، برگه زرد آلو ، لیمو عمانی ، خاکشیر ، شیر خشت ، ترنجبین ، شربت عسل (آب + عسل + لیموی تازه   )

انگور ، کاهو ، لیمو شیرین ، نان جو ، کاسنی ، شیر ، آب ، آب انار ترش  

نکته : پایه مزاج هر فرد ارثی می باشد ولی ممکن است بواسطه تأثیر عذا و یا محیط کار و زندگی مزاج دیگری برای او غلبه کند مثلا ممکن است پایه مزاج یک فرد صفرا باشد ولی بعلت زیاده روی در مصرف عذای های سرد یا کار در کارخانه مواد شیمیایی سودا در او غلبه کند و علائم دو یا چند مزاج در او دیده شود.  

  -         ممکن است هر یک از اخلاط در جای خاصی از بدن بطور غیر طبیعی غلبه کند مثلا اگر صفرا در سر غلبه کند موجب سردرد هایی در ناحیه جلوی سر و احتمالا ریزش مو در این ناحیه گردد   .

  -         ممکن است صفرا در دستگاه گوارش غلبه کند که نتیجه آن سوزش جگر و عطش شدید و اگر در کیسه صفرا بیش از حد جمع شود منجر به سرطان کبد می شود   .

  -         غلبه بیش از حد صفرا در استخوان ها باعث پوکی استخوان می شود  .

-         تابستان فصل گرم و خشک است و اگر در این فصل غذاهای گرم و خشک مصرف بشود باید همراه مصلح آن (اصلاح کننده ضرر) باشد مثلا در صورت مصرف خرما باید پس از آن آب نوشیده شود (اسامی مصلح ها در آخر جزوه قید شده است)

-         گرم مزاجها بهتر است با غذای خود سماق ، خرفه ، آبلیمو یا سرکه مصرف کنند.

-         افراط در مصرف سردیها باعث غلبه سردی بر بدن می شود ممکن است پایه مزاج فرد گرم باشد ولی در اثر مصرف بیش از حد سردی ها دچار بیماری های سرد ( مثلا رماتیسم و آرتروز و .......) شود و سردی در اندامهای پائینی او غلبه کند .

-         صفراوی ها کمتر دچار گرفتگی عروق می شوند .

-         قابل توجه خانمها : به شوهر صفراوی باید شربت آبلیمو ، هندوانه و .... داد نه شربت زعفران و خوراکی های گرم.

دم :

قرمز رنگ ، قسمت اصلی خون ، رساندن غذا به کلیه اعضاء ، گرم کردن بدن در زمستان و پیری ، تأمین قدرت بدنی ، حامل اکسیژن به بافتها و سلول ها

مشخصات فرد دموی :

سرخی پوست ، پهنی قفسه سینه ، چهارشانه ، پر حرارت و شوخ ، صدای بلند و پرسر و صدا ، ارتباط برقرار کردن سریع ، اهل سخنوری ، عرق زیاد ، گشاده رو ، میل به سردی ، خواب عمیق ، بدن پرمو ، چشم درشت ، بینی بزرگ ، پرکار و فعال ، شیرین بودن دهان ، گریه زیاد ، میل جنسی زیاد

نشانه های غلبه دم غیر طبیعی :

زود عصبانی شدن ، قرمزی زبان ، دمل و جوشهای ریز در بدن ، سنگینی سر ، خارش بدن ، خون آمدن از بینی و دندانها ، آکنه در اندام فوقانی ، ریزش موی وسط سر

مضر برای دمویها :

سرخ کردنی ، غذاهای چرب و پرحجم ، ادویه تند ، شیرینی قنادی ، پرخوری ، مصرف گوشت زیاد ، غذای شور ، سیر ، تخم مرغ ، غذاهای ساندویچی ، مصرف بیش از حد گرمیها ، پرخوری بویژه در ناهار

مفید برای دموی :

ورزش ، حجامت ، خوردن آب زرشک طبیعی ، کاهو ، خیار ، میوه جات ، سیب ، انار ، سبزیجات ، حبوبات و غلات جوانه زده ، لیمو ترش ، روغن زیتون ، خاکشیر ، کاسنی ، خیس شده برگه زرد آلو ، هلو ، انجیر و آلوبخارا ، کم خوری و روزه ، غذاهای ساده و کم کالری ، دوغ

-         سکته های قلبی و انسداد عروقی در دموی ها زیاد است .

-         حجامت بهترین درمان برای دموی هاست و موجب جلوگیری از سکته و بیماریهای دیگر می شود . بویژه در فصل بهار که دم غلبه می کند بهتر است چند بار حجامت انجام شود .

-         اگر خلط دم بیش از حد غلبه کند تبدیل به خون سوخته و سودا خواهد شد و موجب افسردگی و کسلی می شود . باید در حفظ تعادل مزاج کوشید .

ویژگی این افراد اینست که در عین سرخی چهره ، سیاهی هم در چهره آنها مشاهده می شود و گاهی پرنشاط و گاهی غمزده هستند .

-         ورزش برای دموی ها بسیار لازم است .

ادامه در پست بعدی...